الکساندر لنگلوا*
جوان آنلاین: برای یافتن دلیل شکاف‌های فزاینده در آتش‌بس غزه، نیازی نیست بیش از آنچه آشکار است درباره بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل تحقیق شود. مدت زمان زیادی از امضای تاریخی طرح صلح ۲۰ ماده‌ای رئیس‌جمهور ایالات متحده در شرم الشیخ مصر نگذشته که اجرایی شدن مراحل اولیه این توافق نشان می‌دهد، توافق در حال فروپاشی است. توافق یاد شده، اسرای هر دو طرف اسرائیل و حماس را آزاد کرد با این حال، نتانیاهو به شدت در مسیر تخریب این توافق قرار دارد و این دقیقاً همان کاری است که او در آتش‌بس‌های قبلی غزه انجام داد تا علاوه بر تداوم درگیری در نوار غزه و گسترش کنترل نامحدود اسرائیل بر سرزمین‌های فلسطینی همچنان دولت خود را حفظ کند.
رویارویی واشینگتن با بازی خطرناک تل‌آویو
هر آتش‌بس یا توافق صلح در پی درگیری طولانی‌مدت آن هم با چنین ابعادی مانند آنچه میان اسرائیل و فلسطینیان رخ داد، به طور حتم با موانع متعددی مواجه خواهد شد. هم حماس و هم دولت اسرائیل منافع خاص خود را دارند. هر دو طرف این منافع را برای تقویت قدرت و نفوذ نسبی خود در این درگیری پیش می‌برند. به عنوان مثال، همان‌طور که حماس علناً در تلاش است تا کنترل بخش‌هایی از غزه را که نیرو‌های دفاعی اسرائیل (IDF) پس از امضای طرح ۲۰ ماده‌ای از آنها خارج شدند، دوباره به دست آورد، اسرائیل نیز به هدف قرار دادن مواضعی که به ظاهر به حماس وابسته هستند، ادامه می‌دهد. تمام موارد نقض آتش‌بس را می‌توان و باید محکوم کرد و ضامن‌های این توافق موظف به پاسخگویی به طرفین هستند. گزارش‌ها هم حاکی از این است که آنها در تلاشند دست‌کم تا حدودی این کار را انجام دهند، اما این سؤال اصلی، همچنان برقرار است که واشینگتن چگونه با بازی‌های خطرناک تل آویو برخورد خواهد کرد؟ و این موضوعی است که تاکنون، تیم ترامپ در مورد آن ناکام بوده است. پس از حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، ایالات متحده به شدت از اسرائیل دفاع می‌کند و به این کار ادامه می‌دهد. در عین حال، ترامپ با قدرت، طرح ۲۰ ماده‌ای خود را به اسرائیل و حماس تحمیل کرد و به روشنی بر نتانیاهو به عنوان کسی که به تأثیرگذاری بر سیاست‌های ایالات متحده افتخار می‌کند، برتری یافت. در این زمینه به نظر می‌رسد تمایل آشکار و خودخواهانه ترامپ برای دستیابی به پیروزی‌های سریع سیاسی، مهم‌تر از روابط دیپلماتیک امریکایی- اسرائیلی است، چراکه منافع ترامپ در اولویت قرار دارد.
آیا ترامپ از خط قرمز عبور می‌کند؟
ترامپ یکی از پرطرفدارترین رؤسای‌جمهور حامی اسرائیل در تاریخ امریکاست و اگر پرطرفدارترین رئیس‌جمهور نباشد، به شدت بر حامیان اسرائیل نظارت می‌کند. این عامل به تنهایی برای طرح صلح او پیش‌بینی‌های منفی به همراه دارد. به کلام ساده، برای موفقیت طرح، دولت ترامپ باید از منطقه امن خود خارج شود و به عنوان شریک اصلی در روابط خود با اسرائیل عمل کند. این واقعیت است که آتش‌بس فعلی در معرض خطر فروپاشی قرار دارد. در حالی که به نظر می‌رسد ترامپ و تیمش به اجرای طرح صلح متعهد هستند و مقامات عالی‌رتبه از جمله جی دی ونس معاون رئیس‌جمهور را به اسرائیل فرستادند تا تلاش کنند اسرائیلی‌ها را در چارچوب توافق نگه دارند. علاوه بر این، ممکن است نیاز باشد دولت ترامپ به ابراز خشم و ناامیدی از نتانیاهو و دولت اسرائیل بپردازد. آیا تیم ترامپ آماده است از خطوطی عبور کند که هیچ رئیس‌جمهور جمهوری‌خواهی در گذشته در مورد اسرائیل عبور نکرده است؟ آیا می‌تواند یا مایل است پایگاه خود را در میان حامیان بزرگ اسرائیل از دست بدهد؟ برنامه سفر مارکو روبیو وزیر امور خارجه ایالات متحده به اسرائیل آن هم بلافاصله پس از سفر ونس و استیو ویتکاف و جرد کوشنر نشان می‌دهد دولت ترامپ در زمینه پایبندی به آتش بس در غزه، اعتماد چندانی به اسرائیل و دولت حاکم بر آن ندارد چه رسد به اجرای طرح ۲۰ ماده‌ای. این نشان می‌دهد در یک نقطه، چیزی باید تغییر کند یا آتش‌بس و طرح صلح یا تنش‌ها بین اردوگاه‌های امریکایی و اسرائیلی. چنین چیزی به این معنا نیست که تیم ترامپ، غزه یا فلسطینی‌ها و یک دولت آینده فلسطین را از منظر انسان‌دوستانه می‌بیند، بلکه دولت متعهد به حفظ اعتبار دیپلماتیک خود است و برای جلب حمایت از این طرح، سرمایه سیاسی عظیمی را در سراسر جهان صرف کرده است. مجوز به نتانیاهو برای نقض آتش‌بس به عنوان حرکتی که او ممکن است در مرحله اول طرح صلح، تمایل زیادی به انجام آن داشته باشد، شرمی بزرگ برای دولت ترامپ محسوب می‌شود. کسانی که سیاست‌ها و ذهنیت ترامپ را درک می‌کنند می‌دانند این نتیجه‌ای غیرقابل قبول است.
حمایت اسرائیل از خرابکاران داخلی
با این حال به نظر می‌رسد فروپاشی آتش‌بس در حال حاضر محتمل است. در پی بمباران‌های مداوم نوار غزه، اسرائیل الزامات خود را در زمینه کمک‌های انسانی نقض می‌کند، همچنان بیشتر گذرگاه‌ها به غزه را بسته است و محدودیت‌هایی بر تخلیه‌های پزشکی اعمال می‌کند. علاوه بر این اسرائیل از طیفی از خرابکاران حمایت و به گروه‌های ضد حماس در داخل غزه کمک کرده است تا با این گروه مبارزه کنند. نکته اخیر از این جهت اهمیت دارد که این گروه‌ها قبلاً نقش بازدارنده‌ای در کمک‌های انسانی به نوار غزه ایفا و کاروان‌های کمک را غارت کرده‌اند تا فلسطینی‌های گرسنه را هر چه بیشتر فقیر کنند و این اقدام، تلاشی آشکار برای فشار به حماس در طول مذاکرات آتش‌بس بود. اکنون نیز احتمال دارد اسرائیل از این مهره‌ها برای ایجاد شرایطی استفاده کند و در پی آن یک جزء اصلی طرح ۲۰ ماده‌ای، یعنی تسلیم سلاح اجرایی نشود. از طرفی، در شرایط اشغال مداوم نیمی از اراضی غزه و فعالیت گروه‌های خرابکار که مصمم به جایگزینی خود به عنوان قدرت واحد در سرزمین‌های اشغالی هستند، اقدام حماس در تسلیم سلاح، کاری احمقانه خواهد بود. ضمن اینکه درگیری‌های مداوم و عدم تسلیم حماس نیز ممکن است باعث شود کشور‌هایی که تمایل به ارسال نیرو به نوار غزه برای تشکیل نیرو‌های تثبیت بین‌المللی موقت دارند، دچار تردید شوند و این موضوعی است که در طرح و به صورت مبهم به آن اشاره شده است.
نتانیاهو در پی برگ برنده
در واقع، این کارت می‌تواند برگ برنده اسرائیل باشد. اسرائیل می‌تواند از حضور این مهره‌ها به عنوان ابزاری علیه حماس استفاده کند و این گروه فلسطینی را مجبور به حفظ سلاح‌های خود در نقض مستقیم طرح ترامپ کند. ضمن اینکه همزمان اگر هیچ کشور دیگری تمایل به ورود و تأمین امنیت غزه نداشته باشد، تل آویو می‌تواند ادعا کند خود باید این کار را انجام خواهد داد و چنانچه نتانیاهو بتواند به این هدف دست یابد، او این نقض و عدم موفقیت را در ایجاد یک نیروی تثبیت‌کننده به عنوان دلیلی برای کسب تأیید واشینگتن به منظور از سرگیری عملیات نظامی مجدد در سراسر غزه و اشغال دائمی نظامی این باریکه ذکر خواهد کرد. جنگ دائمی، حضور اسرائیل را در نوار غزه تثبیت خواهد کرد و به نتانیاهو زمان بیشتری برای بقا در بحران سیاسی جاری در کشورش خواهد داد، ضمن اینکه تهدیدی برای ائتلاف سیاسی، قدرت و آزادی او از زندان در میان محاکم فساد جاری خواهد بود. تلاش‌هایی از این دست، همراه با اقدامات موازی برای پایان دادن به آتش‌بس غزه نباید به موفقیت منتهی شوند. اگر چه طرح ۲۰ ماده‌ای ترامپ برای پرداختن به پیچیدگی‌های درگیری اسرائیل و فلسطین پختگی لازم را ندارد، اما نباید تحت هیچ شرایطی اجازه داده شود درگیری‌ها از سر گرفته شود. شناسایی خرابکار واقعی یعنی نتانیاهو و دولت وی و عمل بر این اساس می‌تواند به جلوگیری از رخ دادن بدترین نتیجه ممکن یعنی بازگشت به نسل‌کشی فلسطینی‌ها در غزه تحت حمایت ایالات متحده کمک کند.
نشنال اینترست
۲۳ اکتبر ۲۰۲۵
*نویسنده و تحلیلگر سیاست خارجی که مقالات او در منابع مختلفی از جمله بنیاد کارنگی و شورای آتلانتیک منتشر شده است.
